Is het Jehovah of Jahweh/Yahweh?

Jehovah of Jahweh? Er is niet veel literatuur in het Nederlands vertaald dat licht schept. Vroeger hoorde men alleen Jehovah, nu zelfs in behoudende kringen hoort men Yahweh of Jahweh. Dit artikel beantwoord de vraag of het Jehovah of Jahweh is, en waarom.

Gods eigen naam

God heeft een eigen naam. In de Statenvertaling zien we die niet terug, er wordt altijd HEERE geschreven, zelfs waar Jehovah een betere vertaling zou zijn. Bijvoorbeeld psalm 83:19: “Opdat zij weten, dat Gij alleen met Uw Naam zijt de HEERE (in het Hebreeuws: Jehovah), de Allerhoogste over de ganse aarde.”

In het Engels lezen we: 83.18: “That men may know that thou, whose name alone is JEHOVAH, art the most high over all the earth.”

Het kan niet Jahweh zijn

Jahweh kan niet juist zijn, omdat het Hebreeuws geen "w" letter kent, alleen een "v". Ik kom hier later nog op terug, maar dat is eigenlijk alles wat je nodig hebt om te weten dat Jahweh in elk geval fout is.

Waarom is er verwarring?

Dat er verwarring is over de uitspraak van Gods naam, is ook nieuw. Voor de Statenvertalers die het woord Jehovah in de introductie gebruiken, en de Joden zelf zoals dit artikel zal laten zien, was er geen probleem.

In het Hebreews alphabet (alef-beet eigenlijk), en verwante talen zoals Arabisch, heeft men geen klinkers. Men gebruikt alleen medeklinkers. Sommige medeklinkers werden al vroeg als klinker gebruikt voor bepaalde woorden (matres lectionis), maar dat is alleen op hele specifieke plaatsen. Het is dus niet direct duidelijk hoe je een woord uitspreekt, maar dat is in talen zo als het Hebreeuws of Arabisch ook niet nodig, omdat ze anders werken dan Europese talen. In een Hebreeuwse krant bijvoorbeeld zie je dus geen klinkers. Van kindsafaan leert men hoe een woord uitgesproken moet worden.

Rondom de 6e eeuw begon men in het Middenoosten te experimenteren met systemen om ook de uitspraak vast te leggen. Dit gebeurde niet alleen in het Hebreeuws, maar ook in het Arabisch, en andere talen. In het Hebreeuws is er uiteindelijk één systeem overgebleven, het systeem dat is ontwikkeld door de Masoreten. De Masoreten waren een beroemd geslacht van Bijbelkopiisten die werkzaam waren in de stad Tiberias. Ze waren bezorgd dat de juiste uitspraak van de Bijbel verloren zou gaan. Hun systeem en hun Bijbelkopieën werden de standaard over de volgende eeuwen. Deze kopieën, codexen, werden zo beroemd dat elke latere betrouwbare Bijbelkopie gecorrigeerd werd met behulp van een Masoretische codex.

De missende klinker

Van elk woord hebben we dus de correcte uitspraak, dus waarom is er verwarring of het Jehovah of Jahweh is? De verwarring is er omdat men niet de volledige uitspraak van Gods eigen naam opschreef! Alleen de eerste en de laatste klinker werden opgeschreven. In de Hebreeuwse manuscripten lezen we dus "jehvah", de middelste klinker mist dus. Men deed dit om Gods naam niet per ongeluk uit te spreken. Door de middelste klinker weg te laten, is het woord in het Hebreeuws niet uit te spreken. In plaats van de eigennaam "Jehovah" las men het woord "Adonai". Adonai betekent "mijn meester" of "mijn heer".

Hieronder een voorbeeld genomen uit Jozua 1:1 (folio 6v):

De cirkel is Gods naam met de vier medeklinkers. De twee rechthoeken zijn de eerste en de laatste klinker. De middelste klinker mist dus.

De vraag is dus wat de missende klinker is in "jeh?vah". Gelukkig kunnen we dat beantwoorden.

De kopiisten wisten wel de juiste uitspraak. Daarom ging het soms mis met het weglaten van de klinker, en werd wel de klinker geschreven. Bijvoorbeeld in de Aleppo Codex wordt Gods naam zeven keer met alle klinkers geschreven. Hier is een voorbeeld van 1 Koningen 8:11 (folio 77v):

Jehovah wordt hier twee keer geschreven, 1 keer zonder de middelste klinker, en 1 keer waar de kopiïst per ongeluk de klinker heeft ingevuld.

We noemen dit dus het probleem van de missende klinker. Er zijn duizenden voorbeelden van manuscripten waar we soms de klinker vinden.

Er is een tweede reden dat we weten dat deze klinker niet bedoelt was omdat we ook voorbeelden hebben waar de klinker is weggehaalt tijdens het corrigeren van een manuscript.

Jahweh is nieuw

De kopiisten wisten wel hoe de naam werd uitgesproken. Dat was niet verloren gegaan, maar was algemeen bekend, en omdat het in het hoofd zat, ging het kopieren dus soms fout.

Waar komt Jahweh dan vandaan? Jahweh is een nieuw woord, geïntroduceerd door een beroemde 19e eeuwse geleerde in the Hebreeuwse taal: Genesius. Zoals boven al is aangegeven heeft het Hebreeuws geen "w". Eén van de redenen die hij aanvoerde was dat de Joden de "v" medeklinker (de "vav") als "w" uitspraken in het oorspronkelijke Hebreeuws. Dit is niet correct. De Hebreeuwse letter "vav" was altijd een "v", en dat kunnen we eenvoudig aantonen door hoe de "vav" gebruikt werd in rijmwoorden. Er zijn namelijk twee medeklinkers in het Hebreeuws die als "v" klinken. De "beth" (de tweede letter van het alfabet), kan zacht en hard worden uitgesproken. Als het hard wordt uitgesproken klinkt het als the "b" in het Nederlands. Als het zacht wordt uitsproken, klinkt het als een "v". Hoe het moet worden uitgesproken kun je zien door een punt in het midden van deze letter: met de punt is het hard, zonder de punt is het zacht.

We hebben twee woorden in het Hebreeuws die Elazar Kalir, een beroemde dichter uit de 6e eeuw, rijmt. Het ene woord heeft een "vav", de andere de zachte "beth".

Er zijn vele andere redenen waarom het een "v" is, maar dit is genoeg voor dit artikel.

De klinkers in Jehovah komen van het woord Adonai

Er is nog een ding dat ik even moet aanroeren: er wordt soms beweerd dat de klinkers in Jehovah van het woord Adonai (Heer of meester) genomen zijn. Het is me niet duidelijk waar deze bewering vandaan komt. Zoals boven is aangetoond, lieten de Joodse kopiisten de klinker weg. Dat is het probleem, niet dat de klinkers vervangen werden. Men las wel "Adonai" in plaats van "Jehovah".

Deze bewering is ook aantoonbaar fout, omdat de klinkers van Adonai niet dezelfde zijn. Zie een voorbeeld hieronder:

Conclusie: Jehovah is de juiste uitspraak

Hopelijk draagt deze korte introductie bij om Gods naam als Jehovah te blijven uit te spreken in de kerkelijke kringen in Nederland.

Voor meer details verwijs ik u naar de Engelstalige literatuur, in het bijzonder Dr. Nehemia Gordon.